Dlaczego jest taki ważny?
Układ odpornościowy to układ narządów, które umożliwiają działanie odporności.
Do układu narządów odpornościowych zaliczamy:
- naczynia chłonne
- przeciwciała, cytokiny
- narządy limfatyczne
- komórki uczestniczące w reakcjach immunologicznych
Układ odpornościowy ma za zadanie chronić organizm przed licznymi chorobami poprzez rozpoznawanie i zwalczanie patogenów i komórek nieprawidłowych.
Do czynników zakaźnych, z którymi styka się układ odpornościowy zaliczamy: bakterie, wirusy i grzyby, oraz robaki pasożytnicze i pierwotniaki.
Nasza odporność ma nie lada wyzwanie, ponieważ musi odróżniać własne komórki od komórek patogenów.
Odporność człowieka kształtuje się od momentu narodzin. Pierwszym sposobem budowania odporności jest nabycie mikroflory jelitowej podczas porodu, a następnie podczas karmienia piersią. W obu przypadkach biorą tu udział mikroorganizmy wpływające na rozwój korzystnej mikrobioty w przewodzie pokarmowym.
Następnym sposobem nabywania odporności jest przechorowanie lub szczepienie.
W tym przypadku dochodzi do wytworzenia przeciwciał i odporności czasowej na dany patogen. Zdarza się jednak, że mimo przechorowania lub zaszczepienia chorujemy. Jest to niezwykle rzadkie zjawisko.
Jakie bariery musi pokonać patogen, żeby spowodować chorobę?
PH skóry, błon śluzowych, kwas solny w żołądku – w takim środowisku wszelkiego rodzaju patogeny mają utrudnione przeżycie.
Łzy, śluz na błonach śluzowych oraz mocz – mają właściwości bójcze i zapobiegają przemieszczaniu się wirusów, bakterii oraz grzybów.
Fagocyty (komórki żerne) gromadzą się w węzłach chłonnych kiedy organizm zetknie się z patogenem. Dodatkowo leukotrieny wytwarzane przez leukocyty powodują przyciąganie fagocytów do komórek zakażonych, które następnie są znakowane do utylizacji przez układ odpornościowy.
Limfocyty i przeciwciała. Kiedy patogenom uda się przedostać, zaczynają produkować przeciwciała, które mają na celu zniszczyć patogen powodujący stan zapalny, lub też wystawić go dla komórek żernych.
Odporność bierze się z brzucha?
No nie do końca, ale duża jego część. Żeby reakcje były możliwie szybkie i precyzyjne, system odpornościowy jest rozmieszczony w różnych miejscach.
Śledziona, grasica, migdałki, jelita, węzły chłonne oraz szpik kostny – w tych narządach produkowane są różne rodzaje leukocytów.
Leukocyty przemieszczają się wraz z krwią i limfą.
Śledziona jest największym narządem limfatycznym, odpowiada za wytwarzanie przeciwciał. Usuwa ona też nieprawidłowe oraz stare erytrocyty, leukocyty oraz płytki krwi.
Grasica jest gruczołem będącym narządem, który wchodzi w skład układu limfatycznego. Jest niezbędna dla rozwoju odporności organizmu. Grasica powiększa się do 2 roku życia i pozostaje taka do wieku dojrzewania, po czym zaczyna się zmniejszać, żeby około 60 roku życia pomniejszyć swoje rozmiary 50-krotnie!
Migdałki (pierścień gardłowy Waldeyera) – inaczej układ chłonny gardła. W jego skład wchodzą: migdałek gardłowy, migdałki trąbkowe, migdałki podniebienne, migdałek językowy, grudki chłonne rozproszone w błonie śluzowej gardła, oraz pasma boczne tkanki chłonnej zlokalizowane na tylnej ścianie gardła.
Jelita. Bariera jelitowa zbudowana jest z nabłonka jelitowego, mikrobioty jelitowej oraz tkanki limfatycznej przewodu pokarmowego.
Węzły chłonne (limfatyczne). Ich funkcją jest filtracja limfy, która przez nie przepływa oraz wytwarzanie przeciwciał.
Szpik kostny czerwony jest miejscem powstawania elementów morfotycznych krwi takich jak: erytrocyty, leukocyty oraz trombocyty.
Jak widać układ odpornościowy jest bardzo złożoną i wyspecjalizowaną strukturą.
Wydawałoby się, że ciężko tu o jego osłabienie, a jednak.
Obecny sposób życia wielu ludzi, ciągły stres, wysokoprzetworzona dieta, zażywanie dużej ilości leków (w tym przeciwbólowych) ,ciągłe niewyspanie, nadużywanie kawy i innych używek oraz wszędobylski hałas i chaos wokół nas doprowadziły do osłabienia wielu z tych barier. Dlatego warto zrobić samemu rachunek sumienia i zapytać czy robię wszystko co mogę, aby zadbać o siebie?
A co jeśli podejrzewamy, że nasz układ odpornościowy nie pracuje prawidłowo?
Jeśli zdarzyło się jednak tak, że nieustannie dotykają nas infekcje, grzybica skóry i paznokci, nawracające opryszczki czy infekcje dróg moczowych należy już na poważnie potraktować swój organizm i udać się po pomoc.
Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może skierować nas do immunologa, który zleci badania. Mamy obecnie możliwość wyhodowania komórek naszego układu odpornościowego w laboratorium i oceny jego pracy.
W następnej części dowiesz się jak wspierać swój układ odpornościowy w czasie pandemii
Bibliografia:
- Immunologia (nowe wydanie) – J. Gołąb, M. Jakóbisiak, W. Lasek, T. Stokłosa
- Pierścień gardłowy Waldeyera (Wikipedia)
- The immune system (ncbi.nlm.nih.gov)
- How does the immune system work?
- Immunology Overview