Układ odpornościowy (cz. 2)

Substancje wzmacniające odporność w czasie pandemii

Świat obecnie dotknięty pandemią koronawirusa istotnie się zmienił. Infekcja COVID-19 może powodować gorączkę, suchy kaszel, zmęczenie, ciężkie zapalenie płuc, zespół niewydolności oddechowej, a w niektórych przypadkach śmierć. Informacje o powikłaniach nadal napływają i okazuje się, że wirus może powodować wiele różnych zaburzeń nawet wiele miesięcy po przechorowaniu. COVID-19 wpływa na układ odpornościowy, wywołując ogólnoustrojową odpowiedź zapalną lub zespół uwalniania cytokin. Pacjenci z infekcją koronawirusem wykazują wysoki poziom prozapalnych cytokin i chemokin. 

Niewątpliwie odżywianie jest kluczowym wyznacznikiem utrzymania dobrego stanu zdrowia na co dzień, ale też i w trakcie infekcji. Kluczowe składniki diety, takie jak witaminy D, C, E, cynk, selen i kwasy tłuszczowe omega mają znaczące działanie immunomodulujące, które przynoszą korzyści w chorobach zakaźnych i zapalnych. Wykazano również, że niektóre z tych składników odżywczych powoduje, że infekcję przechodzimy lżej. 

Obecna sytuacja zmusiła naukowców na całym świecie do poszukiwań rozwiązań w innym niż zazwyczaj miejscu. Poza lekami w aspekcie działania na odporność przeanalizowane zostały w bardzo szybkim tempie różne witaminy oraz mikroelementy. 

Były to m.in.: cynk, selen, witamina D3, witamina E, acetylocysteina, witamina C i kwasy tłuszczowe omega 3.

Cynk

Z badań na modelach przedklinicznych wynika, że niedobór cynku odgrywa rolę w zaniku grasicy i tkanki limfatycznej oraz osłabia mechanizmy aktywacji zarówno pomocniczych komórek T, jak i cytotoksycznych odpowiedzi limfocytów T(CD8+). W szczególności niedobór cynku prowadzi do upośledzenia układu odpornościowego, o czym świadczy degeneracja grasicy, limfopenia i wadliwa odpowiedź limfocytów. Niedobór cynku powoduje osłabienie odporności z ciężką limfopenią, która po części charakteryzuje się znacznym zmniejszeniem rozwijających się przedziałów limfocytów B w szpiku kostnym. Ponadto cynk wzmacnia działanie IFN-α o rząd wielkości, co może być wykorzystane do przeciwdziałania antagonizmowi IFN przez białka SARS-CoV-2. 

Cynk odgrywa znaczącą rolę w odpowiedzi na interferon poprzez modulowanie jego wydzielania, i wiązania receptora, a także wpływa na sygnalizację i inhibicję szlaków interferonu, który stanowi jedno z najważniejszych przeciwwirusowych białek odpornościowych. Interferon jest białkiem, które uwalniane jest też w odpowiedzi na inne patogeny m.in. pasożyty oraz bakterie. 

Witamina D3

Witamina D odgrywa rolę w wielu układach organizmu, w tym zarówno we wrodzonej, jak i adaptacyjnej odpowiedzi immunologicznej. Witamina D wzmacnia wrodzoną odporność komórkową poprzez stymulację ekspresji peptydów przeciwdrobnoustrojowych, takich jak katelicydyna i defensyna.
Defensyny utrzymują szczelne połączenia, przylegają i wzmacniają ekspresję genów antyoksydacyjnych. Wiadomo, że wirusy, takie jak grypa, znacznie uszkadzają integralność ścisłych połączeń nabłonka, zwiększając ryzyko infekcji i obrzęku płuc. 

Witamina D sprzyja również różnicowaniu się monocytów do makrofagów, jednocześnie zwiększając produkcję nadtlenków, fagocytozę i niszczenie bakterii.
Ponadto witamina D jest zdolna do modulowania adaptacyjnej odpowiedzi immunologicznej poprzez hamowanie funkcji komórek pomocniczych T typu 1 (Th1) i zmniejszanie produkcji cytokin prozapalnych. Witamina D promuje także cytokiny przeciwzapalne przez komórki T.

Witamina C

Witamina C lub kwas L-askorbinowy to rozpuszczalna w wodzie substancja odżywcza, której człowiek nie może syntetyzować. Witamina C jest przeciwutleniaczem, który może usuwać reaktywne formy tlenu, czyli prosto mówiąc wolne rodniki, chroniąc w ten sposób białka, lipidy i inne struktury organizmu przed uszkodzeniem poprzez wolne rodniki. Witamina C potrafi gromadzić się w leukocytach w stężeniach aż 100-krotnie większych niż w osoczu. 

Od bardzo dawna wiadomo, że witamina C ma działanie ochronne w chorobach zakaźnych. Suplementacja wspomaga mechanizmy obronne dróg oddechowych, zapobiega infekcjom wirusowym oraz skraca ich czas trwania i nasilenie, a także ma właściwości przeciwhistaminowe, które mogą złagodzić objawy infekcji. 

U pacjentów z ostrymi infekcjami dróg oddechowych, takimi jak zapalenie płuc czy gruźlica, stężenie witaminy C w osoczu jest obniżone, a podawanie witaminy C zmniejsza nasilenie i czas trwania zapalenia płuc u osób starszych [4]. To kluczowe działanie ochronne przed infekcją dróg oddechowych sprawia, że jest on przedmiotem zainteresowania w przypadku infekcją koronawirusem. 

Więcej informacji o witaminie C przeczytasz we wcześniejszym wpisie.

Omega 3

Kwasy tłuszczowe omega-3 to wielonienasycone kwasy tłuszczowe, w tym kwasy tłuszczowe eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy. Od dawna mówi się o ich przeciwzapalnych właściwościach. Mają one również mają korzystny wpływ na odporność. 

Kwasy tłuszczowe omega mają działanie przeciwwirusowe poprzez hamowanie replikacji wirusa. Według opinii eksperta Europejskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego, stosowanie kwasów tłuszczowych omega-3 może poprawić natlenienie pacjentów z COVID-19, chociaż wciąż brakuje mocnych dowodów [6]. Dopóki nie będą potwierdzone dane z badań, suplementacja, szczególnie w dużych dawkach, musi być wykonywana ostrożnie. 

Witamina E i selen

Przeciwutleniająca witamina E i pierwiastek śladowy selen są głównymi składnikami obrony przeciwutleniającej. Badania epidemiologiczne pokazują, że niedobory któregokolwiek z tych składników odżywczych wpływają na odpowiedź immunologiczną i patogeniczność wirusa. Zarówno witamina E, jak i selen działają poprzez szlaki antyoksydacyjne: zwiększając liczbę limfocytów T, nasilając odpowiedź limfocytów, zwiększając wydzielanie cytokin, zwiększając aktywność komórek NK (Natural Killers czyli naturalni zabójcy) i zmniejszając ryzyko infekcji. 

Wykazano również, że suplementacja selenem i witaminą E zwiększa odporność na infekcje dróg oddechowych. Warto zauważyć, że mieszane tokoferole są skuteczniejsze niż sam α-tokoferol, ze względu na szereg receptorów tych składników odżywczych. 

Magnez

Przyjęto hipotezę, że inne składniki odżywcze mogą odgrywać potencjalną rolę w leczeniu COVID-19, w tym magnez. Mechanizmy są nadal niejasne, ale wykazano, że niedobór magnezu ma szereg skutków dla układu odpornościowego. Niedobór magnezu jest związany ze zmniejszoną aktywnością komórek odpornościowych i zwiększonym stanem zapalnym, w tym IL-6, kluczowym dla patologii burzy cytokinowej związanej z COVID-19 [6].

Acetylocysteina (NAC, N-acetylocysteina) 

Badania kliniczne in vivo, in vitro i na ludziach wykazały, że N-acetylocysteina (NAC) jest skuteczną metodą poprawy stanu redoks, zwłaszcza w warunkach stresu oksydacyjnego. W badaniach klinicznych na ludziach NAC był używany do uzupełnienia zapasów glutationu i zwiększenia odpowiedzi do dzielenia się limfocytów T.

Dzięki zdolności NAC do podwyższania poziomu glutationu możemy uzyskać potencjalne zmniejszenie skutków stresu oksydacyjnego wywołanego przez wirusy i śmierci komórek. Postawiona została hipoteza, że NAC może działać jako potencjalny środek terapeutyczny w leczeniu COVID-19 poprzez różne potencjalne mechanizmy, w tym zwiększenie poziomu glutationu, poprawę odpowiedzi limfocytów T i modulację stanu zapalnego. 

Autor: mgr inż. Sylwia Wdowiak

Bibliografia:

  1. Zinc and COVID-19: Basis of Current Clinical Trials
  2. Cell-Mediated Cytotoxicity and Tumor Growth in Zinc-Deficient Mice
  3. Immune-boosting role of vitamins D, C, E, zinc, selenium and omega-3 fatty acids: Could they help against COVID-19?
  4. The Clinical Effects of Vitamin C Supplementation in Elderly Hospitalised Patients with Acute Respiratory Infections
  5. N-Acetylcysteine: A potential therapeutic agent for SARS-CoV-2
  6. A Review of Micronutrients and the Immune System–Working in Harmony to Reduce the Risk of Infection
  7. ESPEN expert statements and practical guidance for nutritional management of individuals with SARS-CoV-2 infection

Obraz: silviarita z Pixabay

1 komentarz do “Układ odpornościowy (cz. 2)”

Dodaj komentarz